DİKKAT! SAHİLDE YUMURTA VAR!
Dünya denizlerinde varlığını sürdüren 7 deniz kaplumbağası türü bulunuyor. Bu türlerden 4 tanesiyle Akdeniz kıyılarında karşılaşılabiliyor ancak sadece 2 türün yuvalama için Akdeniz ve özellikle Türkiye kıyılarını seçtikleri biliyoruz.
Milyonlarca yıldır, bütün okyanusları arşınlayan deniz kaplumbağalarının ne yazık ki 7 türü de nesli tehlike altındaki deniz canlıları arasında sayılıyor.
OKYANUSLARIN 7 GÖÇERİ
Caretta caretta (İribaş deniz kaplumbağası): Akdeniz ve Türkiye kıyılarında görülür. Türkiye’nin güney kıyıları başlıca yuvalama alanları arasındadır.
Chelonia mydas (Yeşil deniz kaplumbağası/ Çorba kaplumbağası): Akdeniz ve Türkiye kıyılarında görülür. Türkiye’nin doğu Akdeniz kıyıları başlıca yuvalama alanları arasındadır.
Dermochelys coriacea (Deri sırtlı (kabuklu) deniz kaplumbağası): Zaman zaman Akdeniz ve Türkiye kıyılarında görülür ancak kıyılarımızda yumurtlamazlar.
Eretmochelys imbricata (Atmaca/Şahin gagalı deniz kaplumbağası): Akdeniz kıyılarında görülür ancak asıl yaşam alanı Kızıldeniz ve Avustralya arasındaki denizlerdir.
Lepidochelys kempii (Gündüz yuvalayan deniz kaplumbağası): Atlantik okyanusunda görülen bu türün yoğun yuvalama alanı Meksika Körfezi’dir.
Lepidochelys olivacea (Zeytin yeşili deniz kaplumbağası): Yaşam alanı Pasifik, Atlantik ve Hint Okyanusları’dır.
Natator depressus (Düz kabuklu deniz kaplumbağası): Avustralya ve Papua Yeni Gine kıyılarında görülür.
DENİZ KAPLUMBAĞALARI HAKKINDA KISA KISA
*Yaşamlarının hemen hemen tamamını denizlerde geçiren deniz kaplumbağaları yalnızca yumurtlamak için karaya çıkarlar. Çok kısa süren yumurtlama güneş doğmadan tamamlanır ve kaplumbağa denize geri döner.
*Kaplumbağalar suyun altında nefes almazlar. Depoladıkları havayla çoğunlukla 200-300 metre kadar dalış yapabilirler. Bunun istisnası Deri sırtlı deniz kaplumbağasıdır. 1.200 metre derinliklerde de rastlanır.
*En uzun göçü Deri sırtlı deniz kaplumbağası yapar. 2.000 km kadar yol kat ettiği bilinmektedir.
*Yapılan gözlemler, 1.000 kadar yavrudan sadece 2-3 kadarının yetişkinliğe ulaşarak hayatta kalabildiğini gösteriyor. Çoğu deniz kaplumbağası ise 25-30 yılda üreme yaşına ulaşıyor.
*Her deniz kaplumbağası, yetişkin hale gelip tekrar yumurtlamak için doğduğu sahile geri dönüyor. Bu davranış “Natal Yuvalama” olarak adlandırılıyor. Bilim insanları bu ilginç davranış için iki yaklaşım sunuyorlar; birincisi dünyanın manyetik alanının kaplumbağalar tarafından haritalanmış olabileceği ikincisi ise yumurtadan çıkan yavrunun, doğduğu sahilin coğrafik özellikleri, suyun kimyasal yapısı gibi özellikleri hafızasına kaydettiği ve bir tür iz takibi yaptığı yönünde.
*Yumurtlama dönemi Caretta caretta türü için mayıs ayından başlayıp ağustosa kadar sürüyor. Bu dönemde dişiler, yuva kazacakları sahili seçiyorlar. Karada kısa bir yürüyüşten sonra 40-60 cm.’lik, Chelonia mydas türü ise 90-100 cm.’lik çukur kazarak 100-150 kadar yumurta bırakır ve çukuru kapatarak, denize geri dönerler. Yumurtlama daima gece gerçekleşir.
* Sahillerin sıcaklığı yumurtadan çıkacak bireylerin cinsiyetini belirler. 32°C’de dişi, 26°C’de ise erkek bireyler yumurtadan çıkar. Bu ilginç durum, küresel ısınma ya da dönemsel sıcaklık farklıları nedeniyle bazı dönemlerde sadece dişilerin ya da erkeklerin yumurtadan çıkmasına neden olur.
DENİZ KAPLUMBAĞALARI ve FETHİYE SAHİLLERİ
Türkiye’nin güney sahillerinin bir kısmı deniz kaplumbağalarının küresel ölçekte önemli yumurtlama alanlarıdır. Sahili oluşturan kum, taş, çakıl formasyonu yumurtlayacak dişi kaplumbağalar için önemli birer kriterdir. Örneğin kayalık ya da iri taşlık sahiller yumurta bırakmak için uygun değilken, daha ince kumluk alanlar yuva kazmak için tercih sebebidir. Bilimsel çalışmalar kıyılarımızda yuvalayan iki türden Caretta caretta için başlıca yuvalama sahillerinin; Çıralı, Ekincik, Anamur, Dalyan, Fethiye, Patara, Yumurtalık, Samandağ gibi sahiller olduğunu, C. mydas’ın ise, Patara, Belek, Finike, Samandağ gibi daha az sayıda sahili tercih ettiğini gösteriyor. Bir arada yumurta bıraktıkları sahillerimiz de var. Fethiye söz konusu olduğunda ağırlık Caretta caretta türünde. Carettalar’ın Fethiye’de yumurta bıraktıkları başlıca koylar ise Çalış Plajı ve Yanıklar bölgesinde Karataş, Akgöl ve Karaot sahilleri.
Fethiye bölgesinde kaplumbağa izleme programı kapsamında uzun yıllar Viyana Üniversitesi, Pamukkale Üniversitesi ve Hacettepe Üniversitesi biyoloji ana bilim dalı akademisyenleri ve öğrencileri çalışma yürüttüler. Bu çalışmalar sayesinde Fethiye’nin bu önemli biyolojik değerini takip edebildik ve biraz da olsa koruyabildik. Ancak son 20 yıllık süreç kaplumbağalar açısından çok iç açıcı geçmedi. Diğer ülkelerde avcılık, yumurta toplayıcılığı gibi insan baskısı ülkemizde karşılaştıkları sorunlardan değil ancak aşırı turizm baskısı ne yazık ki türün devamlılığı için olmazsa olmaz sahilleri uzunca süredir tarumar ediyor. Fethiye’nin komşusu Dalyan örneğinde oldukça başarılı koruma ve izleme çalışmaları yapılırken, Fethiye’deki izleme çalışmaları günden güne zayıfladı. Dahası kaplumbağa üreme sahilleri artık sadece şezlong, şemsiye gibi tehlikelerle değil daha yapısal sorunlarla uğraşıyor. Örneğin Karataş sahili yumurtlama bölgesi olmasına karşın yakın zamanda dere yatağı değiştirilerek yapılan uygulama sonucunda, sahilde oluşan yapısal değişimlerin Carettalar açısından ne gibi sonuçlar doğuracağı meçhul. Diğer yandan sadece geceleri yumurtlayan bu tür için sahil kullanımının, ışıklandırma sistemlerinin de uygun olması gerekiyor. Ancak birer beach halini alan sahillerimizde bunları beklemek naif birer istek gibi kalıyor. Oysa kimlik kartları olmasa da “doğup büyüdükleri sahillere geri dönen” Carettalar en az bizler kadar Fethiyeli. İstinasız her kuşağı burada doğan bu kadim Fethiyelilerin yaşam alanlarına karşı hoyratlığımızın son bulması gerekiyor. Çünkü bu sahiller yok olursa (ki oluyor), bildikleri ve geri dönecekleri başka sahilleri yok. Kumsala çakılan her şemsiye sapını görünce, “Dikkat! Bu sahilde bir Fethiyeli yumurtluyor” deyiverin gari…
Kaynak
https://medasset.org/portfolio-item/turkey-protecting-important-sea-turtle-nesting-habitats/
https://ocean.si.edu/ocean-life/reptiles/meet-seven-sea-turtle-species
https://www.meritta.org/assets/plugins/application/documents/meritta-bilgilendirme%20kitapcigi.pdf